Kur do të nisë shpërndarja e fondeve të para nga Plani i Rritjes së BE-së për Ballkanin Perëndimor?

Afati i fundit në të cilin vendet duhet t’i dorëzojnë Komisionit Evropian ‘Axhendat e Reformave’, mbi bazën e të cilave do të marrin fonde nga Lehtësia e re e Reformës dhe Rritjes për Ballkanin Perëndimor, është 24 gushti.

Nëse një Agjendë Reformash merr dritën jeshile nga Komisioni Evropian, fondet e para do të lirohen deri në fund të këtij viti.

Europeanwesternbalkans shkruan se në maj, institucionet e Bashkimit Evropian miratuan Rregulloren për krijimin e Lehtës së Reformës dhe Rritjes për Ballkanin Perëndimor, bazuar në Planin e Rritjes të prezantuar zyrtarisht nga Komisioni Evropian në nëntor 2023. Rregullorja hyri në fuqi më 24 maj, duke filluar tre -Afati mujor për dorëzimin e Agjendave të Reformës – listat e masave që do të duhet të zbatojë çdo vend për të marrë fonde nga Faciliteti.

Rregullorja e Bashkimit Evropian parashikon gjithsej 2 miliardë euro grante dhe 4 miliardë euro kredi nga viti 2024 deri në vitin 2027. Këto fonde do të shpërndahen në Shqipëri, Bosnjë dhe Hercegovinë, Kosovë, Mal të Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbi në raport me popullsinë e tyre dhe madhësia e ekonomisë së tyre.

Sipas Rregullores, pas dorëzimit të Agjendës së Reformës, një përfitues mund të kërkojë lirimin e një parafinancimi deri në 7% të shumës totale të parashikuar nga Lehtësia. Pas kësaj, fondet do të lirohen dy herë në vit, nëse plotësohen kushtet e pagesës. Ekspertët, megjithatë, nuk janë të sigurt se sa rreptësisht do të vlerësohet përmbushja e këtyre kushteve.

Komisioni Evropian konfirmon për portalin tonë se si kërkesat për lirimin e parafinancimit ashtu edhe kërkesat për lirimin e kësteve të para priten pas miratimit të Agjendave të Reformës, ende në vitin 2024.

Cilat janë të gjitha kushtet për lirimin e fondeve?

Siç thuhet në Rregulloren e Bashkimit Evropian, dy herë në vit përfituesit do të paraqesin kërkesë për lirimin e mjeteve në lidhje me kushtet e përmbushjes së pagesës.

Përpara se të lëshohet ndonjë fond, Komisioni Evropian do të vlerësojë nëse një përfitues plotëson dy parakushte të përgjithshme. E para është se përfituesit “mbështesin dhe respektojnë mekanizmat efektivë demokratikë, duke përfshirë një sistem parlamentar shumëpartiak, zgjedhje të lira dhe të ndershme, media pluraliste, një gjyqësor të pavarur dhe shtetin e së drejtës, dhe garantojnë respektimin e të gjitha detyrimeve të të drejtave të njeriut, përfshirë të drejtat të personave që u përkasin pakicave”.

Për Serbinë dhe Kosovën, ekziston një parakusht shtesë, që të “angazhohen në mënyrë konstruktive me progres të matshëm dhe rezultate të prekshme në normalizimin e marrëdhënieve të tyre”.

Gjithashtu, parakushtet e përgjithshme për disbursimin e mjeteve janë stabiliteti makro-financiar, menaxhimi i shëndoshë i financave publike, transparenca dhe mbikëqyrja e buxhetit.

Kur të plotësohen këto parakushte, Komisioni do të vlerësojë nëse një përfitues ka përmbushur masat specifike nga Axhenda e Reformës, për të cilat do të përcaktohen afatet dhe cilat do të jenë kushtet për lirimin e fondeve dy herë në vit.

Nëse Komisioni Evropian konstaton se disa kushte nuk janë përmbushur, ai do të ndalojë fondet që korrespondojnë me këto kushte. Nëse vendi pritës nuk i plotëson këto kushte pas një kohe të caktuar, Komisioni do të zvogëlojë shumën e fondeve që korrespondojnë me këto kushte.

Çfarë duhet të përmbajë axhenda e reformës?

Agjendat e Reformës do të përmbajnë masa që përmbushin objektivat e Rregullores, përkatësisht përafrimin me standardet e Bashkimit Evropian në kontekstin e zgjerimit, integrimin ekonomik rajonal dhe bashkëpunimin në Ballkanin Perëndimor, integrimin gradual në tregun e përbashkët të Bashkimit Evropian dhe konvergjencën e ekonomive.

Sipas Rregullores, Axhendat e Reformës duhet të hartohen në konsultim me partnerët socialë dhe organizatat e shoqërisë civile.

Shumica e qeverive në rajon nuk e kanë publikuar draftin e Agjendave të Reformës. Qeveria e Malit të Zi, ndërkohë, publikoi draftin e saj në fund të qershorit. Kjo Agjendë Reforme përmban 32 masa të ndara në katër fusha.

Fushat e mbuluara nga drafti i Agjendës së Reformës së Malit të Zi janë mjedisi i biznesit dhe zhvillimi i sektorit privat, tranzicioni dixhital dhe i gjelbër, zhvillimi i kapitalit njerëzor dhe sundimi i ligjit.

Në fushën e shtetit të së drejtës, Axhenda e Reformës në Mal të Zi përfshin ndër të tjera zbatimin e rekomandimeve të ODIHR-it për përmirësimin e kuadrit zgjedhor, si dhe zbatimin efektiv të legjislacionit kundër korrupsionit.

/a.r