Analiza/ Deklarata e Dubrovnikut për municionet në Ballkan

Samiti i tretë Ukrainë-Evropa Juglindore, solli në Dubrovnik të Kroacisëpresidentin e Ukrainës, Volodymyr Zelensky, si dhe të gjithë liderët e vendeve të Evropës Juglindore që mbështetën Ukrainën në luftën vetëmbrojtëse kundër Rusisë.

Dokumenti përfundimtar u negociua, u kërkuan kushte që të vihej nënshkrimi i të gjithë liderëve, ndërsa më i zhurmshmi ishte presidenti iSerbisë, Aleksandar Vuçiq, i cili kërkoi që dokumenti të mos kishte asgjë lidhur me sanksionet ndaj Rusisë. Në fund samiti rezultoi me Deklaratën e Dubrovnikut, në të cilën Ukraina mbështetet në luftën me Rusinë.

“Kanë kaluar pothuajse një mijë ditë që nga fillimi i pushtimit ushtarak rus në Ukrainë. Ne dënojmë fuqishëm këtë luftë pushtuese ruse të paprovokuar, të pajustifikuar dhe të paligjshme kundër Ukrainës… një krim kundër popullit ukrainas, një shkelje e qartë e ligjit ndërkombëtar… dhe një kërcënim i madh për paqen dhe sigurinë e Evropës Juglindore, të gjithë Evropës dhe botës”, thuhet ndër të tjera në Deklaratë. Mirëpo në sfondin pas saj, ka shumë probleme në marrëdhëniet rreth kësaj çështjeje, veçanërisht brenda Kroacisë, liderët e së cilës kanë pikëpamje diametralisht të kundërta.

Plenkoviq kishte nevojë për ndryshime
“Për Plenkoviqin ishte e rëndësishme që Zelensky të vinte në Kroaci për të nënshkruar diçka të ngjashme me Kompaktin e Ukrainës (një dokument i nënshkruar nga 23 vende në Uashington me mbështetje të pakushtëzuar për Ukrainën), sepse Plenkoviq ka probleme me pro-rusin, presidentin e Kroacisë, Zoran Milanoviq, i cili pengon sistematikisht mbështetjen kroate për Ukrainën”, tha për DW, Davor Gjenero, analist nga Zagrebi.

Samiti në Dubrovnik u mbajt në një kohë konflikti të ashpër politik midis Milanoviqit dhe Plenkoviqit për Ukrainën, pasi Milanoviq nuk i dha pëlqimin Ministrisë së Mbrojtjes për të dërguar oficerë në misionin e NATO-s për të trajnuar ushtarët ukrainas në Gjermani. Për shkak të kësaj, Milanoviq nuk u ftua as në Dubrovnik, gjë që i ndërlikoi edhe më shumë marrëdhëniet me tyre.

Sa i përket vetë Deklaratës, teksti gjithashtu thekson se mbështetja e pjesëmarrësve për pavarësinë, sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës brenda kufijve të njohur ndërkombëtarisht vazhdon të jetë “absolute”. Shtylla kurrizore e samitit të tretë ishte ndihma ekonomike dhe ushtarake për Ukrainën.

Mbështetja në kornizat e samitit
“Faleminderit që jeni kundër përpjekjeve të Rusisë për të destabilizuar edhe këtë rajon”, tha Zelensky, duke theksuar se të gjithë ndajnë të njëjtin interes në përpjekjen për të dobësuar pozicionin e Rusisë.”Fatkeqësisht, sot në Ukrainë ne shohim se si duket lufta moderne dhe e dimë se sa e rëndësishme është që çdo vend, çdo komb të ketë armë të avancuara teknologjikisht. Nëpërmjet kësaj lufte, Ukraina ka forcuar kapacitetet e saj, kapacitetet mbrojtëse në aspektin e prodhimit të armëve”, tha Zelensky.

Edhe pse ky nuk është takimi i parë në këtë nivel, analistët vërejnë se Zelensky ka arsye të kërkojë mbështetje më të gjerë, duke pasur parasysh rënien ose hezitimin e caktuar të vendeve të caktuara për të vepruar më me forcë. Çdo mbështetje është e rëndësishme, veçanërisht aty ku Rusia ka një ndikim të fortë.

“Është e vërtetë që Zelensky nuk është në një fazë të mirë, sepse edhe takimi në Gjermani i dështoi, ndaj Dubrovniku duhej të ishte një vend mbështetjeje. Është e rëndësishme që Ukraina të ketë një bllok vendesh të ndryshme nga ai që quhet ndonjëherë Ballkani Verior-Evropian”, thotë Gjenero.

Ky bllok vendesh është i rëndësishëm jo vetëm në kuptimin politik, por edhe në atë ushtarak. Këtë javë ishte planifikuar një takim në Ramstein të Gjermanisë, ku Zelensky duhej të prezantonte planin e tij të fitores. Takimi, i cili duhej të ishte i pari në nivel liderësh, u anulua për shkak të mos mbërritjes së presidentit amerikan Joe Biden, për shkak të uraganit që goditi disa pjesë të SHBA. Takimi i donatorëve ukrainas të armëve duhej të vinte në pah mbështetjen e qartë për Kievin.

100 milionë armë në tre muaj
Edhe armatimet janë diçka për të cilën Ukraina është e interesuar në B-H dhe Serbi. Nuk është sekret se Zelensky më parë bëri thirrje për prodhimin e përbashkët të armëve me vendet e Ballkanit Perëndimor. Arsyeja është e natyrës praktike nga e cila përfitojnë B-Hdhe Serbia. Municionet e artilerisë të përdorura nga Ukraina bazohen kryesisht në parimet dhe standardet e përdorura nga Rusia, pra “mbeturinat” e trashëgimisë ushtarake sovjetike, gjë që rrit kërkesën nga këto dy vende ballkanike.

Fakti që kompanitë nga Bosnjë-Hercegovina kanë eksportuar armë dhe pajisje për më shumë se 100 milionë marka në tre muajt e fundit, flet për thyerjen e rekordeve dhe konfirmimin e kërkesave nga Ukraina. Kompanitë nga Bosnja dhe Hercegovina janë konkurrente në treg pikërisht për shkak të llojit të armëve, por edhe për shkak të kërkesës globale. Komentatori ushtarak Gjuro Kozar thotë se ky biznes është fitimpruës dhe se të gjithë në këtë zinxhir lojërash vdekjeje po bëjnë përfitime.

“Nga Ballkani Perëndimor përmes ndërmjetësve, armët dhe pajisjet ushtarake nga B-H dhe Serbia përdoren në Ukrainë si dhe në luftën e Lindjes së Mesme. Armët dhe municionet nga këto vende janë të kërkuara sepse kanë edhe origjinë ruse, ndaj përshtaten shumë mirë me nevojat e Ukrainës”, thotë Kozar, duke përmendur disa shembuj.

“Fabrika e municioneve Igman nga Konjiqi (B-H) prodhon municion për të gjitha kalibrat e armëve të këmbësorisë, përfshirë kallashnikovët. Prandaj kur dërgojnë municion në adresa të caktuara, fabrika Igman nuk e di nëse do të arrijë atje apo do të përdoret për luftë”, thekson Kozar, duke përmendur shembullin e 50 mijë granatave nga fabrika e Krushikut në Valjevë, të cilat përfunduan në Ukrainë, megjithëse Serbia pretendon se nuk ka dërguar armë në rajonet e luftës.

Amerikanët janë blerësit më të mëdhenj
Sipas një raporti të Organizatës për Evropën Juglindore dhe Lindore për Kontrollin e Armëve të Vogla dhe të Lehta (SEESAC), thuhet se Serbia është eksportuesi kryesor i armëve dhe municioneve në rajon me një fitim prej mbi një miliard euro. Pas saj është Bosnjë-Hercegovina. Sipas të dhënave të Dhomës së Tregtisë së Jashtme të Bosnjë-Hercegovinës, blerësit më të mëdhenj janë amerikanët, pasuar nga Serbia, Turqia, Sllovakia dhe Bullgaria.

Megjithatë, i gjithë ky sistem i fshehjes lejon që rregullat të anashkalohen. Bosnjë-Hercegovina dhe Serbia kanë ligje që kufizojnë shitjen e armëve në zonat e luftës. Por ka kompani ose vende ndërmjetëse që blejnë drejtpërdrejt armë, e më pas i shpërndajnë ato në Ukrainë. Sipas të dhënave statistikore, blerësi më i madh i armëve nga Bosnjë-Hercegovina është SHBA-ja, ndërsa Serbia bën tregti edhe përmes Republikës Çeke dhe Turqisë.

“Është mjaft e sigurt se është në interesin e Ukrainës që të vazhdojë të furnizohet me armë të cilat nuk mund të blihet në treg. Para së gjithash, municione artilerie që prodhohen sipas standardeve ruse dhe jo sipas standardeve të NATO-s”, përfundon Gjenero.